Thema’s
De thema’s in Spiegelbeeld zijn voor alle kinderen herkenbaar: anders zijn, vriendschap, onzekerheid, diversiteit en zelfvertrouwen.
Al spelend leren kinderen over onze pluriforme samenleving en ontdekken ze verschillen en overeenkomsten tussen mensen. Ze ontwikkelen zo een realistische, nuchtere kijk op de wereld. De karakters in Spiegelbeeld beleven grootse avonturen in alledaagse situaties. Spiegelbeeld sluit goed aan op de belevingswereld van kinderen en is herkenbaar voor ieder kind dat net als Kelsey, Hamza, Lara en Kwasi nieuwsgierig is naar zichzelf en naar anderen.
Doelgroep
Het lesmateriaal is geschikt voor groep 1, 2 en 3 van het primair onderwijs.
Uitgangspunt
Uitgangspunt voor de lessen zijn de door SLO vastgestelde kerndoelen (34 t/m 41) van het leergebied ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’ en de door Curriculum.nu voorgestelde bouwstenen van het leergebied burgerschap.
Opbouw Deel 1
Het lespakket bestaat uit 55 burgerschapslessen verdeeld over 10 thema’s.
Elk thema bestaat uit:
- Theoretische onderbouwing
- Introductie op het thema
- Inhoudsopgave lessen
Elke les bestaat uit:
- Leerdoelen en doelen in kindertaal
- Overzicht benodigdheden
- Voorbereiding
- Verhaal (indien van toepassing)
- Startopdracht
- Kernopdracht
- Afronding
- Gespreksvragen
- Ideeën
- Suggesties voor spel en rijke leeromgeving
- Suggesties voor prentenboeken
- Bijlagen
Overzicht lessen:
Deel 2
- Theoretische onderbouwing Begrijpend luisteren
- Begrijpend luisteren en woordenschat
- Onderwijsbehoeften
- Niveau 1; Verhaallijn – onbekende en bekende woorden
- Niveau 1; Woordenschatuitbreiding- onbekende en bekende woorden
- Niveau 2; Verhaallijn – verteltafel
- Niveau 2; Woordenschatuitbreiding – spel in huishoek
- Niveau 3; Woordenschat en verhaalbegrip – verhaalschema
- Niveau 3; Woordenschatuitbreiding en verhaalbegrip – digitaal prentenboek en poppenkastvoorstelling
- Kopieerblad begrippen, verhaalschema en pictogrammen
- Theoretische onderbouwing Interactief voorlezen
- Herhaald voorlezen
- Aanbod Interactief voorlezen
- Gespreksvragen prentenboek Spiegelbeeld
- Suggesties voor spel en rijke leeromgeving
Thema’s werkmap
Vrijheid en gelijkheid
Debatteren
Via de belevenissen van Kelsey komen jonge kinderen in aanraking met de beginselen voor het voeren van een debat.
Via de belevenissen van Kelsey komen jonge kinderen in aanraking met de beginselen voor het voeren van een debat. Debatvaardigheden zijn van wezenlijk belang voor een goede bijdrage aan de samenleving en de democratie. Denk hierbij aan de vrijheid van meningsuiting, het omgaan met overeenkomsten en tegenstellingen en het op vreedzame wijze oplossen van conflicten. De lessen in dit hoofdstuk zijn gebaseerd op de bouwstenen voor debatteren (Bron, Langberg & Bloemberg, 2010). De bouwstenen bestaan uit luisteren, keuzes maken, je mening ontwikkelen en geven, argumenteren, omgaan met verschillen, presenteren en reflecteren. In het kader van burgerschapsvorming zijn morele dilemma’s, die dicht bij het jonge kind liggen, het onderwerp van de lessen. De domeinen democratie, participatie en identiteit vormen hierbij de basis. Het is van belang dat bij deze lessen elk kind het gevoel krijgt dat zijn/haar mening gehoord wordt en ertoe doet, zodat het kind zich voldoende veilig voelt om zich te kunnen uiten.
Identiteit
Burgerschap algemeen
In dit thema wordt binnen bestaande leergebieden aandacht besteed aan verschillende aspecten van burgerschap.
Meestal gaat het hier om het leergebied mens en maatschappij en oriëntatie op jezelf en de wereld. Vakken als geschiedenis, levensbeschouwing en aardrijkskunde zijn hieraan verbonden. De samenhang tussen de verschillende leergebieden zorgen voor goed burgerschapsonderwijs. De lessen in dit thema verbinden de belevenissen van Kelsey aan deze vakken door met elkaar en de omgeving in gesprek te gaan, te ervaren en te beleven door middel van (buitenschoolse) activiteiten, door gastlessen, door spel en samenwerken. Jonge kinderen leren hierdoor dat goed samenleven een collectieve verantwoordelijkheid is.
Duurzaamheid
Europees- en wereldburgerschap
Dit thema bevat lessen om jonge kinderen op speelse wijze bewust te laten worden van verschillende aspecten van wereldburgerschap zoals solidariteit, medemenselijkheid, eerlijke verdeling van welvaart, gezondheid en rechten en kansen op internationaal niveau.
Via de belevenissen van Kelsey leren jonge kinderen verbindingen te leggen tussen zichzelf en anderen, in hun eigen omgeving en ver weg. Zij leren respect voor dieren, planten en andere mensen over de hele wereld te krijgen door het voeren van gesprekken met elkaar, door spel, dans en verhalen uit de hele wereld. Door het doen van onderzoek worden de kinderen zich bewust van het klimaat en van duurzaamheid.
Globalisering
Schoolomgeving: wijk en samenleving
Dit thema bevat lessen om de kinderen bewust te laten worden van de samenleving om zich heen.
De kinderen gaan naar buiten en de omgeving wordt naar binnen gehaald door bijvoorbeeld gastlessen van ouders of professionals uit de buurt. De kinderen doen buiten de school leerervaringen op door de naaste omgeving te onderzoeken, in contact te raken met anderen die waardevol zijn voor henzelf en voor de maatschappij, oftewel de ‘maatschappelijke stage’. Er wordt bijvoorbeeld een bezoek gebracht aan een instantie of een cultureel gebouw. Onderwerpen als zorg voor de omgeving, diversiteit, discriminatie en tolerantie komen hierdoor aan bod. Jonge kinderen krijgen in dit thema de mogelijkheid om ’stage’ te lopen bij verschillende instanties waardoor zij maatschappelijke ervaring opdoen, zoals bijvoorbeeld spelletjes spelen met ouderen in een verzorgingshuis. De activiteiten sluiten aan bij de leefwereld van het kind, waardoor het betekenisvol voor hen wordt. Door de activiteiten worden de kinderen zich meer bewust van hun omgeving en dragen er meer zorg voor. De kinderen leren hoe zij op een goede manier om kunnen gaan met de buren en hoe zij ouderen kunnen helpen. Daarnaast bekijken zij de naaste schoolomgeving en gaan zij ook de natuur een handje helpen.
Diversiteit
Identiteit en diversiteit
Dit thema bevat lessen om de kinderen bewust te laten worden van hun identiteit en de diversiteit in de samenleving.
De term diversiteit kan betrekking hebben op verschillende aspecten: sociaal, cultureel, etnisch en levensbeschouwelijk-religieus. Via de belevenissen van Kelsey komen de kinderen in aanraking met deze aspecten. Zij leren op speelse wijze wie zij zelf zijn en hoe zij staan ten opzichte van andere kinderen. Zij leren anderen begrijpen en respect op te brengen voor elkaars overtuigingen, rituelen, religie en achtergronden door met elkaar in gesprek te gaan en door zichzelf te presenteren.
Vrijheid en gelijkheid
Basiswaarden en democratische rechtsstaat
Dit thema bevat lessen ter bevordering van de basiswaarden en van de kennis, vaardigheden en houdingen die nodig zijn om te kunnen participeren in een democratische rechtsstaat.
Via de belevenissen van Kelsey komen jonge kinderen in aanraking met de beginselen voor het voeren van een debat. Debatvaardigheden zijn van wezenlijk belang voor een goede bijdrage aan de samenleving en de democratie. Denk hierbij aan de vrijheid van meningsuiting, het omgaan met overeenkomsten en tegenstellingen en op vreedzame wijze oplossen van conflicten. De lessen in dit hoofdstuk zijn gebaseerd op de bouwstenen voor debatteren (Bron, Langberg & Bloemberg, 2010). De bouwstenen bestaan uit luisteren, keuzes maken, je mening ontwikkelen en geven, argumenteren, omgaan met verschillen, presenteren en reflecteren. In het kader van burgerschapsvorming zijn morele dilemma’s, die dicht bij het jonge kind liggen, het onderwerp van de lessen. De domeinen democratie, participatie en identiteit vormen hierbij de basis. Het is van belang dat bij deze lessen elk kind het gevoel krijgt dat hun mening gehoord wordt en ertoe doet, zodat het kind zich voldoende veilig voelt om zich te kunnen uiten.
Democratische cultuur
Leerlingenparticipatie en inspraak
Leerlingenparticipatie is een goed middel om democratisch burgerschap te leren in de praktijk: leren door te doen.
Op school kan democratisch burgerschap en participatie worden versterkt als de school zelf dienst doet als een democratische leef-, leer- en werkgemeenschap. Hiermee wordt bedoeld dat de leerlingen zelf inspraak hebben. Zij mogen meedenken, meepraten, en meebeslissen (SLO). Via activerende werkvormen leren de kinderen hun eigen mening te geven. Zij leren beargumenteren en onderbouwen over onderwerpen die dicht bij het jonge kind staan. De kinderen leren door het spelen van spelletjes, mee te doen, mee te denken, mee te praten en mee te beslissen over situaties waarin jonge kinderen in de praktijk tegenaan lopen, zoals het verdelen van traktaties of van buitenspelmateriaal. Hierbij wordt ingegaan op de emoties, het ‘voelen’ staat hierbij centraal. Tevens wordt er in dit thema gebruik gemaakt van de echte praktijk door de kinderen zelf filmmateriaal te laten verzamelen van kwesties die zich in hun schoolomgeving of in de klas afspelen. De kinderen krijgen de gelegenheid met media-apparaten, zoals een tablet of een fotocamera te experimenteren.
Kinder- en mensenrechten
Kinderrechten
Via dit thema maken jonge kinderen kennis met verschillende kinderrechten.
Door actieve werkvormen en door met elkaar in gesprek te gaan, worden zij gestimuleerd na te denken over kinder- en mensenrechten. Via de belevenissen van Kelsey krijgen democratische rechten en plichten betekenis. Zij verwerven op speelse en ontdekkende wijze vaardigheden, kennis en waarden over hun rechten. De kinderen leren vanuit respect hoe zij eerlijk en rechtvaardig moeten omgaan met diversiteit en (morele) conflicten en met hun omgeving om het leefklimaat te verbeteren.
Macht en inspraak
Sociale veiligheid en conflicthantering
Kinderen moeten zich in de eerste plaats veilig voelen en zichzelf kunnen zijn. Het scheppen van een sociaal veilig klimaat is essentieel wanneer gevoelige en identiteit gerelateerde onderwerpen worden besproken in de klas.
Via de belevenissen van Kelsey leren de kinderen in dit thema om gewenst sociaal gedrag te bevorderen en met ongewenst gedrag om te gaan en tegen te gaan. Zij leren zichzelf en elkaar complimenten te geven. De kinderen leren door het voeren van gesprekken dat het niet erg is als je iets nog niet kan. Tevens leren zij op een speelse manier zich in een ander te verplaatsen, goed naar elkaar te luisteren en om te gaan met boosheid. De coöperatieve werkvormen komen dit thema ook weer geregeld aan bod.
Filosofie
In het boek Spiegelbeeld stelt Kelsey vaak de waarom-vraag aan haar oma. Dit thema bevat lessen om jonge kinderen na te laten denken over verschillende levensvragen en vragen uit de dagelijkse praktijk.
De onderwerpen komen voort uit het prentenboek Spiegelbeeld, zoals gevoelens, vriendschap en diversiteit en sluiten aan bij de belevingswereld van het jonge kind. De kinderen gaan samen op zoek naar antwoorden. De interessante filosofische vragen zetten aan tot waardevolle gesprekken. Hierbij leren zij naar elkaar te luisteren, zich te verwonderen en hun eigen mening te geven. Zij leren dat ieder een eigen kijk op dingen heeft, waardoor zij zichzelf en anderen beter leren kennen. Jonge kinderen zijn open en nieuwsgierig. Zij staan open voor nieuwe inzichten. Filosoferen geeft het gevoel van vrijheid, omdat alle antwoorden goed zijn.
Spel
Spel speelt een grote rol bij het jonge kind. Daarom heeft spel een belangrijke rol in het lespakket. Jonge kinderen spelen instinctief, het is voor hen een natuurlijke manier om de wereld te leren kennen (Raijmakers & Van der Aalsvoort, 2011). Het lespakket bevat spelsuggesties zodat burgerschap actief en spelenderwijs in de speelleeromgeving kan worden geoefend.
21st Century skills
Het lespakket stimuleert de 21e eeuwse vaardigheden. Er is aandacht voor sociale en culturele vaardigheden, communiceren, creatief denken, kritisch denken, samenwerken, probleem oplossen en zelfregulering. Deze vaardigheden zijn nodig om te kunnen functioneren in en om bij te dragen aan de 21e eeuwse samenleving (Thijs, Fisser & Hoeven, 2014).
Coöperatieve werkvormen
Samenwerken is een belangrijke vaardigheid om te kunnen functioneren in de samenleving. Spiegelbeeld bevat verschillende coöperatieve werkvormen om het samenwerken en samen leren te stimuleren. De kinderen ontwikkelen, via de avonturen van Kelsey, op actieve wijze verschillende inzichten, vaardigheden en houdingen op het gebied van democratie, participatie en identiteit.
Reflecteren
Elke les bevat reflectieve vragen. Reflectie speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de 21e eeuwse vaardigheden. Reflecteren helpt kinderen na te denken over wat ze precies hebben gedaan. Hierdoor ervaren zij dit proces bewuster en leren zij kennis in meerdere situaties in te zetten (Baay, Christoffels & De Haan, 2017).